انواع ژنیکوماستی

ژنیکوماستی به بزرگ شدن سینه مردها در اثر رشد بیش از حد بافت داخل غدد سینه گفته می‌شود. اصطلاح ژنیکوماستی از دو واژه یونانی ژینایک (gynaik ) به معنی “زن” . ماستوز (mastóss ) به معنی “سینه” آمده است.

آیا ژنیکوماستی خطری برای فرد ایجاد می‌کند؟

جامعه پزشکی ژنیکوماستی را به عنوان وضعیتی خوش ‌خیم یا بی‌خطر برای بدن در نظر می‌گیرد و گفته می‌شود به طور کلی ژنیکوماستی هیچ خطر فوری برای بدن ایجاد نمی‌کند. با این حال خطر واقعی در کاهش اعتماد به ‌نفس فرد و تضعیف روابط او با دیگران می‌باشد. این موضوع در برخی مواقع به علت تحقیر شدن و مورد تمسخرر قرار گرفتن باعث انزوای فرد می‌شود .

در تحقیقاتی که در دانشگاه کنکورد و دانشگاه مانیتوبا با عنوان Men and Masculinities صورت گرفت، مشخص شد مردان جوانی که دچار ژنیکوماستی هستند، به ویژه در ارتباط با زنان در مورد بدن خود ترس و اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند.بزرگی سینه در مردان به علت وجود بافت سینه زیاد در زیر و اطراف نوک سینه ( هاله قهوه ای نوک سینه یا آرئول) اتفاق می‌افتد.

شکل- آناتومی ژنیکوماستی در تصویر سمت راست و آناتومی سینه طبیعی مردان در سمت چپ دیده می‌شود. (به ترتیب از راست به چپ) لایه زرد رنگ نشان دهنده بافت‌های چربی، توده پشت نوکک سینه بافت غده ای و لایه صورتی رنگ بافت عضلانی می باشد.

پسرها و مردانی که دچار ژنیکوماستی هستند، اغلب تمایلی با مطرح کردن مشکل خود با اعضای خانواده ندارند. گاهی اوقات آنها از فکری که دیگران ممکن است در مورد آنها داشته باشند یا اینکه مورد خنده و شوخی دیگران قرار بگیرند، می‌ترسند. گاهی ممکن است از آنها خواسته شود با این وضعیت کنار بیایند چرا که هیچ خطریی برای آنها ندارد. اگر فردی از عزیزان تا دچار چنین مشکلی شده است، سعی کنید فشارهای روانی که بر او وارد می‌شود درک کنید. این وضعیت به خصوص در نوجوانان دچار ژنیکوماستی، اهمیت بیشتری دارد.

طبق تحقیقاتی که در سال 2013 در نشریه Plastic and Reconstructive Surgery منتشر شد، مشخص شد ابتلا به ژنیکوماستی خود به تنهایی می‌تواند باعث اشکالات قابل توجهی در وضعیت عمومی سلامتی، عملکرد اجتماعی، سلامت روان و رفتارها و اختلالات خوردن شود. هرگونه بزرگی سینه در مردان به معنی ژنیکوماستی نیست .

یکی از برداشت‌های اشتباه متداول در مورد انواع بزرگی سینه در مردان، این است که تصور می‌شود تمام این موارد، ژنیکوماستی می‌باشد. این برداشت اشتباه است. در ژنیکوماستی رشد زیاد بافت سینه در اطراف نوک سینه باعث ایجاد بزرگی سینه شده است اما تمام موارد بزرگ سینه لزوماً در اثر رشد زیاد بافت سینهه اتفاق نمی‌افتد.

یکی از عوامل متداول بزرگی سینه در مردان تجمع چربی در سینه است. چربی سینه ( پکتورال) می‌تواند ظاهری مشابه ژنیکوماستی ایجاد کند که به آن ژنیکوماستی کاذب گفته می‌شود روش‌های جدیدی برای تشخیص و تمیز ژنیکوماستی از موارد دیگر بزرگی سینه وجود دارد.

شکل- تصویر سمت راست آناتومی ژنیکوماستی کاذب و تصویر سمت چپ آناتومی ژنیکوماستی حقیقی را نشان می‌دهد. (به ترتیب از راست به چپ) لایه زرد رنگ نشان دهنده بافت‌های چربی، توده پشت نوک سینه بافت غده ای و لایه صورتی رنگ بافت عضلانی می باشد. همان طور که در تصویر سمت راست می‌بینید، علت بزرگیی سینه تجمع بافت چربی است در حالی که در تصویر سمت چپ بافت غده ‌ای پشت نوک سینه عامل برجستگی آن شده است.

شکل- در تصویر سمت راست آناتومی ژنیکوماستی کاذب و تصویر سمت چپ آناتومی سینه طبیعی مردان نشان داده شده است.

درجات مختلف ژنیکوماستی

بر اساس فاکتورهایی مانند اندازه بزرگی سینه و زنانگی سینه، ژنیکوماستی به چهار درجه دسته بندی می‌شود. درجه یا گرید 1 خفیفترین حالت و درجه 4 شدیدترین آن می باشد.

درجه یک: تجمع نقطه‌ای و موضعی بافت‌های حول نوک سینه می‌باشد. این وضعیت از نظر شدت بسیار خفیف حساب می‌شود.

درجه دو : بزرگی متوسط سینه که فراتر از مرزهای نوک سینه رفته و حاشیه آن از سینه قابل تشخیص نیست. این وضعیت خفیف تا برجسته در نظر گرفته می‌شود.

درجه سه: بزرگی متوسط سینه که فراتر از مرزهای نوک سینه گسترش یافته و حاشیه های مشخصی در سینه داشته و پوست اضافی دارد. این وضعیت برجسته و قابل مشاهده در نظر گرفته می‌شود.

درجه چهار: بزرگی مشخص سینه همراه با پوست اضافی و زنانگی ظاهر سینه. این وضعیت شدید و زنانه در نظر گرفته می‌شود.

در شکل زیر ژنیکوماستی براساس شدت درجه به ترتیب از چپ به راست نشان داده شده است.

چه عواملی باعث ژنیکوماستی می‌شود؟

پیش از هر چیز لازم است اشاره کنیم تحقیقات نشان می‌دهد برخی عواملی که باعث رشد بافت سینه می‌شود، از نوزادی وجود داشته و در برخی موارد علت ژنیکوماستی زمینه پزشکی مشخصی ندارد. در چنین مواردی به آن ایدیوپاتیک گفته می‌شود به این معنی که علت مشخصی برای آن پیدا نشده است. تنها تعداد محدودی از مطالعات پیرامون عوامل بزرگی سینه در مردان انجام شده است. یکی از دلایل کم بودن تحقیقات پیرامون این وضعیت پزشکی، بی‌خطر بودن آن برای سلامتی و در نتیجه عدم پوشش بیمه برای درمان آن می‌باشد.

ژنیکوماستی به دلایل مختلف ممکن است ایجاد شود اما معمولاً علت اصلی آن وجود زیاد هورمون زنانه استروژن در فرد می‌باشد. استروژن در حالت طبیعی در بدن همه مردان وجود دارد اما در افرادی که ژنیکوماستی دارد، استروژن غالب شده و در نتیجه ویژگی‌های زنانه مانند بزرگی سینه ایجاد می‌شود. امروزه دلایل زیادیی برای ژنیکوماستی شناسایی شده است. ژنیکوماستی در افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. همچنین در نتیجه تأثیرات نامطلوب پرتودرمانیی (درمان سرطان)، داروهایی مانند ریسپریدون و مصرف طولانی مدت غذاهای حاوی استروژن زیاد ژنیکوماستی ممکن است اتفاق بیفتد. در همه افراد نمی‌توان یک علت مشخص برای ژنیکوماستی پیدا کرد و ممکن است بروز این اتفاق به چند فاکتور بستگی داشته باشد.

-استروژن

وجود استروژن بیش از حد طبیعی در بدن مردان یکی از عوامل اصلی شناخته شده بروز ژنیکوماستی می‌باشد. در برخی افراد به صورت طبیعی میزان استروژن زیاد بوده و درنتیجه مشخصه ‌های زنانگی مانند رشد سینه در آنها اتفاق می‌افتد. همچنین افزایش استروژن در ناحیه سینه به صورت موضعی، فعالیت آروماتاز را افزایشش می‌دهد ( تبدیل هورمون‌های مردانه به هورمون‌های زنانه) که این امر در حوزه ژنیکوماستی نقش دارد. تعدادی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند برخی از غذاها اگر مرتباًً مصرف شوند می‌توانند باعث افزایش استروژن و تولید استروژن در بدن مردان شوند.

– استروئیدها

یکی از دلایل اصلی ژنیکوماستی در بدن سازان، مصرف استروئید است. استروئید بر میزان استروژن بدن تأثیر می‌گذارد به همین علت ژنیکوماستی در بدن سازان حرفه‌ ای پس از مصرف نادرست استروئید، بسیار شایع است. هنگامی که استروئید مصرف می‌شود، تعادل تستوسترون و استروژن در بدن به هم خورده و در نتیجه این تعادل به سمت فزونی استروژن پیش می‌رود.

در صورتی که مواد استروئیدی مصرف می‌کنید توجه داشته باشید پیشگیری همیشه بهتر از درمان است؛ چرا که به محض این که بافت سینه رشد کند، تلاش خیلی بیشتری برای رهایی از آن نیاز دارید.

– سندروم کلاین فلتر

یکی دیگر از عوامل ژنیکوماستی سندرم کلاین فلتر است. این وضعیت یک ناهنجاری کروموزومی است و افرادی که تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند، یک کروموزوم ایکس اضافی دارند. کروموزوم‌های ایکس و وای در بدن تعیین‌ کننده جنسیت هستند و ترکیب کروموزوم ایکس وای، جنسیت مرد و ترکیب کروموزومم ایکس ایکس جنسیت زن را مشخص می‌کند. با این حال در سندرم کلاین فلتر یک کروموزوم ایکس اضافی در بدن مرد وجود دارد و ترکیب غیرطبیعی ایکس ایکس وای ایجاد می‌کند. طبق تحقیقات صورت گرفته بر روی این وضعیت پزشکی، احتمال سرطان سینه در افراد مبتلا، 20 برابر دیگران است و ژنیکوماستی یکی از علائم متداول در مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر می‌باشد.

-پرکاری تیروئید

غده تیروئید یکی از غدد تولید کننده هورمون در بدن است و عملکردهای حیاتی مانند ضربان قلب و میزان سوخت و ساز کالری‌های را کنترل می‌کند. هنگامی که غده تیروئید بیش از حد فعالیت می‌کند، هورمون‌های تیروئید بیش از حد مورد نیاز در بدن تولید می‌شوند. این وضعیت منجر به پرکاری تیروئید می‌شود. پرکاری تیروئید در زنان بیشتر اتفاق می‌افتد اما در صورتی که مردان مبتلا به این وضعیت باشند، ممکن است دچار بزرگی سینه شوند.

 -افزایش سن

در بدن مردها با افزایش سن میزان تستوسترون کاهش یافته و تعادل آن نسبت به استروژن تغییر می‌کند. این وضعیت منجر به غالب شدن هورمون زنانه استروژن می‌شود.

-ایدیوپاتیک

طبق برخی مطالعات، 25% از تمام موارد ژنیکوماستی بدون علت مشخص در نظر گرفته می‌شوند. در واقع این به این معنی نیست که هیچ علتی باعث وضعیت نشده است بلکه هنوز علت آن در تحقیقات شناسایی نشده است.

 -داروها

تقریباً 20 تا 25% است تمام موارد ژنیکوماستی، در اثر مصرف برخی داروها یا سوء استعمال مواد ایجاد می‌شوند. برخی از داروها می‌توانند مستقیم یا غیر مستقیم باعث افزایش میزان استروژن یا تسهیل تولید آن شوند.

-رژیم غذایی استروژن

یکی از پژوهش‌های اخیر درباره علت ژنیکوماستی، مشخص کرد رژیم غذای استروژن می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد.

تشخیص ژنیکوماستی

رویکرد کلاسیک: بیمار به پشت بر روی تخت دراز می‌کشد در حالی که دستان او زیر سرش قرار گرفته ‌اند. پزشک با انگشتان شست و اشاره مطابق شکل اطراف نوک سینه را بررسی می‌کند.

در بیمارانی که ژنیکوماستی حقیقی دارند، توده سفت یا لاستیک مانند که مرکز آن نوک سینه است، احساس می‌شود. در افرادی که ژنیکوماستی ندارند بلکه چربی سینه باعث بزرگی سینة آنها شده است چنین توده سفت بافتی احساس نمی‌شود.

روش‌های درمان ژنیکوماستی

لباس ژنیکوماستی

ارزان‌ترین روش درمانی که می‌توانید با آن شروع کنید، لباس ژنیکوماستی است. ارزانی و در دسترس بودن و فوری بودن از جمله مزایای این روش است اما به خاطر داشته باشید این راه حل موقتی است. همین که لباس ها را در بیاورید، تاثیر آن از بین می‌رود. بنابراین کارهای شما محدود به فعالیت‌هایی می‌شود که در آنها می‌توانید این لباس را بر تن کنید.

مکمل‌های ژنیکوماستی

در صورتی که نمی‌توانید جراحی کنید یا جراحی را ترجیح نمی‌دهید، در صورتی که ژنیکوماستی شما از نوع شدید یا درجه چهار نباشد یا زیر 45 سال سن داشته باشید ، می‌توانید از مکمل ها برای درمان استفاده کنید. مهم‌ترین مزیت این روش عدم نیاز به جراحی، بخیه و بیمارستان می‌باشد. هزینه این روش تقریباً یک در صد جراحی بود و همچنین نیازی به مرخصی و استراحت ندارید.

جراحی

جراحی روش ماندگار و تضمین شده برای رهایی از بزرگی سینه در مردان است. همچنین در صورتی که بالای 45 سال سن دارید یا ژنیکوماستی شما از نوع درجه چهار می‌باشد، تنها گزینه توصیه شده برای درمان همین روش می‌باشد.

میزان موفقیت جراحی ژنیکوماستی 100% می‌باشد. احتمال بازگشت پس از جراحی، بسیار کم است. جراح برای حفظ نتایج، توصیه‌هایی به شما می‌کند تا تعادل هورمون‌هایتان حفظ شود. اگر چه این روش ممکن است گران و پرهزینه باشد اما نتایج آن تضمینی و سریع است.

پست سایکل تراپی یا چرخه درمان: روش چرخه درمان، شامل فرآیندی است که در آن عامل‌های دارویی برای پیشگیری و بازگرداندن تأثیر منفی استروژن زیاد که در اثر مصرف استروئید اتفاق افتاده است، استفاده می‌شود. این روش عمدتاً در بدنسازی و تناسب اندام مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش SERM (تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن )، بازدارنده ُ آروماتاز (AI) و افزایش دهنده تستسترون استفاده می‌شود.

افزایش میزان تستوسترون به روش طبیعی

برای تغییر عدم تعادل هورمونی به سمت افزایش تستسترون، دو روش طبیعی وجود دارد: اول کاهش میزان استروژن با اجتناب از مصرف غذاهای سرشار از استروژن و دوم افزایش مصرف غذاهای سرشار از تستوسترون و پلی فنول که به عنوان کاهش دهنده استروژن عمل می‌کند. پلی فنولها ترکیباتی بسیار متداول هستند که ممکن است هم‌ اکنون نیز بخشی از غذای شما را تشکیل دهند نوشیدنی‌های متداول سرشار از پلی فنول عبارتند از چای سبز، چای سیاه یا تخمیر شده (اولانگ و غیره)، قهوه، شیر بادام، آب سیب، آب لیموی خالص، دارابی، آب انار، شکلات تلخ، زیتون سبز و سیاه، توت ‌فرنگی، نعنا ، بلو بری، کنگر فرنگی ، تمشک قرمز ، پیاز قرمز و زرد، چاودار تصفیه نشده، سیب، اسفناج، بروکلی، زردآلو، موسیر و شلیل.

ترکیب انواع غذا در یک رژیم غذایی سالم، بهترین راه تغییر تعادل هورمون‌ها به نفع تستسترون می‌باشد. علاوه بر غذاهای سرشار از پلی فنول، ترکیبات دیگری نیز وجود دارد که تأثیر بازدارنده آروماتاز از خود نشان می‌دهند از جمله پروپولیس و کریسین. این ترکیبات توسط زنبور عسل سنتز می‌شود و همین امر عسل را به عنوان یکی دیگر از غذاهای بسیار خوب برای ایجاد تعادل بین هورمون‌ها در مردان معرفی می‌کند.

غذاهای سرشار از تستوسترون عبارتند از گوشت گاو ارگانیک با چربی متوسط، گوشت مرغ ارگانیک ترجیحاً همراه با پوست، ماهی سالمون و تن ارگانیک، مغزهای گیاهی مانند بادام، پسته، بادام هندی، آجیل برزیلی و گردو، آووکادو، نارگیل خام، انواع زیتون، تخم‌مرغ، خرچنگ، اسفناج، کدو حلوایی، کدو سبز، میگو، لابستر، نخود زرد و لوبیا قرمز .

سایر فاکتورها ازجمله در صد چربی بدن و التهاب بر فعالیت آروماتاز تأثیر گذاشته و در نتیجه نقش مهمی در تعادل هورمونی در مردان ایفا می‌کنند. سلول‌های سفید چربی (اکثر سلول‌های چربی موجود در بدن انسان) منشأ اصلی تولید آروماتاز در بدن هستند بنابراین حفظ رژیم غذایی سالم در جلوگیری از بزرگی سینه در مردان اهمیت زیادی دارد. التهاب ناشی از منابع غذایی مانند مصرف زیاد الکل و برخی چربی‌ها ( کم بودن نسبت امگا سه به امگا شش) نیست در افزایش فعالیت آروماتاز در بدن نقش دارد.

ویتامین دی احتمالاً نقش مهمی در تولید تستسترون ایفا می‌کند. نتایج چندین پژوهش در این زمینه اگر چه متفاوت است اما نشان می‌دهد احتمالاً بین میزان زیاد ویتامین دی و تعادل هورمونی بین استروژن و پروژسترون در مردان ارتباط وجود دارد. به منظور مشخص شدن نیاز یا عدم نیاز به مکمل ویتامین دی، باید ابتدا توسط پزشک وضعیت شما ارزیابی شود. همچنین در صورتی که میزان ویتامین دی خون شما کمتر از حد نرمال است، باید غذاهای سرشار از ویتامین دی مصرف کنید تا میزان تستوسترون در بدنتان بهبود یافته و تعادل برقرار شود. از جمله غذاهای حاوی ویتامین دی عبارتند از ماهی‌های چرب ، لبنیات غنی شده با ویتامین دی، زرده تخم مرغ و جگر گاو.

ساده‌ ترین راه برای حفظ تعادل هورمون‌ها در مردان، ترکیبی از تمام توصیه ‌های بالا به ‌اضافه خواب مناسب، کاهش استرس و مدیریت آن و حفظ وزن سالم است. تمام مطالعات نشان می‌دهد حفظ وزن سالم و خواب کافی فاکتورهای مهمی در تعیین تولید هورمون‌ها از جمله تستسترون و کاهش تولید استروژن ناخواسته می‌باشد. توجه داشته باشید رژیم غذایی ضد استروژن قطعاً رویکرد درست و منطقی است اما نتایج آن فوری و چشمگیر نمی‌باشد. این گزینه بیشتر به عنوان راهکار مکمل درمان‌های دیگر مانند مصرف مکمل‌ ژنیکوماستی و یا جراحی می‌باشد.