ژنیکوماستی
ژنیکوماستی
ژنیکوماستی به بزرگ شدن بافت سینه در پسرها یا مردها گفته می‌شود که در اثر به هم ریختن تعادل هورمون‌های استروژن و تستسترون اتفاق می‌افتد. این وضعیت در یک یا هر دو سینه ممکن است دیده شود و گاهی اوقات نا متوازن و غیر یکنواخت است. پسرها در نوزادی، سن بلوغ و میانسالی و سالمندی در اثر تغییرات طبیعی در میزان هورمون‌ها ممکن است دچار ژنیکوماستی شوند اما دلایل دیگری نیز برای آن وجود دارد.
به طور کلی ژنیکوماستی مشکل جدی نیست اما ممکن است تأثیر زیادی در روحیه افراد داشته باشد. مردانی که دچار ژنیکوماستی می‌شوند، گاهی اوقات ممکن است درد سینه را نیز تجربه کرده و از ظاهر خود شرمنده باشند.ژنیکوماستی ممکن است به خودی خود برطرف شود. در صورتی که این وضعیت برطرف نشود، مصرف دارو یا جراحی برای درمان آن توصیه می‌شود.
علائم ژنیکوماستی
علائم و نشانه‌های این وضعیت به صورت زیر است:
- تورم بافت‌های غده سینه
- درد یا حساس شدن سینه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- تورم
- درد
- حساس شدن سینه به لمس
- خارج شدن ترشحات از نوک سینه
دلایل ژنیکوماستی
بزرگ شدن سینه در مردان در اثر کاهش هورمون تستوسترون نسبت به استروژن اتفاق می‌افتد. علت کاهش این هورمون ممکن است یک بیماری باشد که مانع تأثیرگذاری تستسترون شده یا وضعیتی که باعث افزایش استروژن شده است. موارد زیر می‌توانند باعث به هم ریختن تعادل هورمون‌ها شوند:
– تغییرات هورمونی طبیعی
هورمون‌های تستوسترون و استروژن، رشد و حفظ جنسیت و مشخصه های جنسی در زنان و مردان را کنترل می‌کنند. تستسترون صفات مردانه مانند حجم عضلات و موی بدن را کنترل می‌کند. استروژن صفات زنان از جمله رشد سینه ها را کنترل می‌کند. بیشتر مردم تصور می‌کنند هورمون استروژن تنها در زنان تولید می‌شود، اما در واقع بدن مردان نیز استروژن تولید می‌نماید اما مقدار آن کمتر است. با این حال گاهی اوقات میزان استروژن بدن مردان ممکن است زیاد شده یا تعادل آن نسبت تستسترون به هم بخورد که این وضعیت باعث بزرگی سینه می‌شود.
- بزرگی سینه در نوزادان پسر: بیش از نیمی از نوزادان پسر هنگام تولد پستانهای نسبتا بزرگی دارند که علت آن تأثیر استروژن بدن مادر بر جنین است. به طور کلی تورم بافت سینه ظرف دو تا سه هفته پس از تولد از بین می‌رود
- بزرگی سینه در دوران بلوغ پسران: این وضعیت در اثر تغییرات هورمونی در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد و نسبتاً شایع است. در بیشتر موارد تورم بافت‌های سینه بدون درمان ظرف شش ماه تا دو سال برطرف می‌شود.
- بزرگی سینه در مردان: شیوع این وضعیت بین سنین 50 تا 69 سالگی به حداکثر خود می‌رسد. در این گروه سنی از هر چهار مرد حداقل یک نفر دچار ژنیکوماستی است.
– داروها
برخی از داروها ممکن است باعث بزرگ شدن سینه در مردان شود. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد آندروژن که برای درمان بزرگی پروستات، سرطان پروستات و برخی بیماری‌های دیگر استفاده می‌شود.
- آندروژنها و استروئیدهای آنابولیک
- داروهای ایدز ( مردانی که مبتلا به ایدز هستند و رژیم درمانی به نام درمان آنتی رتروویرال بسیار فعال دریافت می‌کنند ممکن است دچار ژنیکوماستی شوند)
- داروهای ضد اضطراب مانند دیازپام
- داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک
- آنتی‌بیوتیکها
- داروهای زخم‌های گوارشی
- داروهای سرطان (شیمی درمانی)
- داروهای قلب مانند بازدارنده های کانال کلسیم
- داروهای تحرک معده مانند متوکلوپرامید
– الکل و مواد مخدر
از جمله موادی که باعث بزرگی سینه در مردان می‌شوند عبارتند از الکل، آمفتامین، ماریجوانا، هروئین و متادون.
– بیماری‌ها
برخی از بیماری‌ها می‌تواند با تأثیر بر تعادل هورمون‌ها باعث بزرگی سینه در مردان شوند:
- کم‌کاری غدد جنسی یا هیپوگنادیسن: هر بیماری ای که در تولید طبیعی تستسترون تداخل ایجاد کند مانند سندرم کلاین فلتر یا نارسایی غده هیپوفیز، می‌تواند منجر به ژنیکوماستی شود.
- افزایش سن: تغییرات هورمونی که با افزایش سن رخ می‌دهد، به خصوص در مردان که اضافه وزن دارند می‌تواند منجر به بزرگی سینه شود.
- تومورها: برخی از تومورها مانند تومورهایی که در بیضه ها، غدد آدرنال یا غده هیپوفیز ایجاد می‌شوند می‌توانند تولید هورمون‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بهم ریختن تعادل هورمون‌های مردانه – زنانه شوند.
- پرکاری تیروئید: در این وضعیت غده تیروئید بیش از حد طبیعی هورمون تیروکسین تولید می‌کند.
- نارسایی کلیه: حدود نیمی از افرادی که به طور منظم تحت درمان همودیالیز قرار دارند، به علت تغییرات هورمونی دچار بزرگی سینه می‌شوند.
- نارسایی کبد و سیروز: نوسانات هورمونی مرتبط با مشکلات کبدی و داروهایی که برای سیروز کبد مصرف می‌شوند می‌تواند باعث بزرگی سینه در مردان شوند.
- سوء تغذیه و گرسنگی: هنگامی که بدن از دریافت مواد مغذی محروم می‌شود، میزان تستوسترون افت می‌کند اما استروژن ثابت می‌ماند. در نتیجه بدن دچار عدم تعادل هورمونی می‌شود. حتی پس از دریافت تغذیه طبیعی ممکن است بزرگی سینه باقی بماند.
- گیاهان دارویی: روغن‌های گیاهی مانند اسطخودوس یا درخت چای که در شامپوها، صابون و انواع لوسیون مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توانند منجر به ژنیکوماستی شوند. علت آن احتمالاً فعالیت استروژنی خفیف می‌باشد.
عوامل خطر
عوامل خطر این وضعیت به صورت زیر است:
- نوجوانی
- بالا رفتن سن
- مصرف داروهای آندروژن استروئید آنابولیک برای افزایش عملکرد در ورزشکاران
- برخی بیماری‌ها از جمله بیماری کلیه و کبد، بیماری تیروئید، تومورهای فعال هورمونی و سندرم کلاین فلتر.
آزمایش‌ها و تشخیص
پزشک برای تشخیص ابتدا سؤالاتی در مورد سابقه پزشکی و سابقه دارویی شما پرسیده و معاینة فیزیکی انجام می‌دهند که شامل ارزیابی دقیق بافت سینه، شکم و اندام تناسلی می‌باشد.
آزمایش‌های اولیه برای تعیین علت بزرگی سینه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- ماموگرافی
بسته به نتایج آزمایش‌های اولیه، آزمایش‌های تکمیلی زیر ممکن است انجام شود: - اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی
- سونوگرافی بیضه
- نمونه برداری یا بیوپسی
بیماری‌هایی که علایم مشابهی ایجاد می‌کنند
پزشک باید مطمئن شود تورم سینه مربوط به ژنیکوماستی بوده و هیچ بیماری دیگری عامل آن نباشد. از جمله وضعیت‌های پزشکی که علایم مشابه ژنیکوماستی ایجاد می‌کند عبارتند از:
- سرطان سینه: اگرچه این وضعیت در مردان متداول نیست اما ممکن است اتفاق بیفتد. بزرگی یک سینه یا وجود یک توده سفت نگرانی سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
- آبسه سینه (ماستیت): این وضعیت در واقع عفونت بافت سینه است.
- فربه بودن بافت سینه: برخی از مردان چربی سینه دارند که ظاهری مشابه ژنیکوماستی ایجاد می‌کند. به این وضعیت ژنیکوماستی کاذب گفته می‌شود اما ارتباطی با ژنیکوماستی ندارد.
روش‌های درمان
بیشتر موارد ژنیکوماستی بدون درمان به مرور زمان بهبود می‌یابد. با این حال در صورتی که این وضعیت بر اثر بیماری دیگری مانند کم کاری غدد چنسی، سوء تغذیه یا سیروز کبدی اتفاق افتاده باشد نیازمند درمان است. اگر دارویی مصرف می‌کنید که باعث ژنیکوماستی شما شده است، احتمالاً پزشک توصیه می‌کند مصرف دارو را متوقف کرده یا آن را با داروی دیگری جایگزین کنید.
در نوجوانانی که ژنیکوماستی هیچ علت مشخصی ندارد، ممکن است پزشک ارزیابی مجدد در این (هر سه تا شش ماه یکبار) را توصیه کند تا ببیند وضعیت بهبود می‌یابد یا خیر. معمولاً ظرف کمتر از دو سال بدون درمان ژنیکوماستی برطرف می‌شود. در صورتی که این وضعیت خود به خود بهبود نیابد یا درد زیادی برای بیمار ایجاد نماید یا باعث تضعیف اعتماد به نفس او شده باشد، درمان انجام می‌شود.
– دارودرمانی
داروهایی که برای درمان سرطان سینه و مشکلات دیگر استفاده می‌شوند مانند تاموکسیفن، رالوکسیفن و بازدارنده آروماتاز برای درمان ژنیکوماستی نیز ممکن است موثر باشند.
– جراحی
اگر با وجود درمان‌های اولیه، هنوز مشکل برطرف نشده باشد ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. برای درمان ژنیکوماستی از یکی از این دو روش جراحی استفاده می‌شود:
- لیپوساکشن: در لیپوساکشن چربی سینه تخلیه می‌شود اما خود بافت غده سینه دست نخورده می‌ماند.
- ماستکتومی: در این نوع جراحی بافت غده سینه برداشت می‌شود. اغلب این جراحی به‌صورت آندوسکوپی انجام می‌شود به این معنی که تنها برش کوچکی در سینه ایجاد می‌شود. در این جراحی کم تهاجمی مدت زمان لازم برای بهبودی نیز کوتاه‌تر است.